HLAWN DAWH THANG LE T’IAL CIANG
Hlan lioah nuva hna nih fapa pakhat te an ngeih i a min ah hlawn Dawh Thang an sak. Hlawn Dawh Thang cu a hung thlangval i tlangval dawh ngai le mi thawng ngai a hung si. Khua pakhat ah ngaknu dawh ngai a umve i a min ah T’ial Ciang a si. T’ial Ciang he cun an hun i um i fapa an hun nei. A min ah Ngun Kar an sak. Hlawn Dawh Thang cu khual a tlawng i khua pakhat a phan. Cu khua ah cun Lai Hri te nufa rual nih Hlawn Dawh Thang kan hna lawng nih pei a theih lai ti na lakah hla a phuah lo tete cu cu tu ha ko in kan i dawi lai tiah an ti. Hla cu an phuah cio i a hniang cem cu an hun thiah ve. A hniang nu te nih cn “Hung ka tu rih hlah u, ka hngak rih u, kai ruat rih lai” a hun ti hna.
Rawl ka ei le ei lo zei lem thla maw zuun hri kung ah awk ai lai tial khar vangah.
Ni te lingleng zoh in kaw, liam tim riangmang; vai pingpeng khua thla maw e dar kai t’a.
Hlawn Dawh Thang cu ngaknu a leng lengmang. “Ngun Kar nu, zan khat te in chiar hngak” tiah Hlawn Dawh Thang nih a hei ti.
T’al Ciang; Ngun Kar ka pom phei e chiar thing hngak hei ti cu; kan tlung theih ngaknu an hung maw lian lai.
Hlawn Dawh Thang cu ngaknu dawh ngai Ni Ka he an i duh i a thit. Darkhuang a manh hna. Darkhuang cu an tum lengmang. Tial Ciang nih “Ngun Kar dar cu ka hna theih hngan ah tum hlah u” tiah a ti hna.
Nika ta; Ngunnu man darte beng lai vai haw par in; a ngai duh lo nan hnachawl hruk u.
Tial Ciang cu a thin a hung i a pa Lai Za Hre sinah a kal. A pa mui hmuh lonak a sau tuk caah lam i kuang a rak sai len komi a pa cu a hngal ti lo. “Ka pa, ka pa Lai Za Hre in hung ka chim” tiah a ti. A pa nih cun, “Hi sia hmairang pi mei hi i tlaih law na pa Lai Za Hre in ah an in tlunpi ko lai. Na pa Lai Za Hre in ah cun aa pai na, aa vua na, thiamtak na, tithan na, sumsu na, rawl chum na an si lai. Na fapa cu a pu Lai Za Hre a lo hnga maw? kuang saih hun ka chawng tuah seh” tiah a ti. A fapa Ngun Kar nih kuang saih cu a hun chawn i a thingzal choimi nih vate zal khat a chawih. Cu tikah “A pu Lai Za Hre a lo lai” tiah a hei ti. Cu hnu ah cun Ngun Kar le a nu cu sia hmairang pi cu an zulh i an kal. A pa Lai Za Hre cu lamhleng in a kal i t’hinthang cungah vatek peng saupi in pakuak a rak zu hluahmah len ko cu a fanu nih a hun hmuh tikah “Ka pa na si ko nain na ka hlen” a ti i a nuar.
Lai Za Hre; Na hmet tein thlang khun na dim ni ve kha, Lai Za Hre na pa ka min palh tla ci, ngun hri ser par ka sian lona hnawh ai maw.
A pa nih cun Tial Ciang cu a sam t’ha tein a hriahpiak i cawicin par ah a maw le panga he thiam a tahter hna. Hlawn Dawh Thang cu Tial Ciang te inn pawngah a hawi le he an va i chok. A hawi le cu “Ka duale cawicin par thiam a takmi ngaknu dawh ngai khi ahodah a si?” tiah a hal hna. “Ka dua na hngal ko nain na kan hal” tiah an ti. “Ka hngak hrim lo, ka chim ko u” tiah ati hna. “Ngun Kar nu asi ko hen khi” tiah an chimh. A hei kal hnawh i “Ngun Kar nu” tiah a hei auh. Hawih duhloin innchung ah a luh tak. A nu nih “Ka fa a ho hme asi t’ha lopi tla cun hei haw hme” tiah a ti. “Hawi-Hawi-Hawi” tiah serhleiih hawih in a hei hawih. Hlawn Dawh Thang cu a fapa Ngun Kar he cun chun nitlak an i pom. Ka kal lai a ti ah Ngun Kar nih “Ka pa” tiah a t’ah. Tial Ciang zong cu a mitthli a tla ve. A hawinu rual a mawle nih “Tial Ciang nih a va t’ah hi-hi-hi” tiah an ti.
Tial Ciang; Sem chin hrin thar kan cawi nih e ka pa ti e,rung law ti chum kot leng in za in chan hna.
Lai Za Hre nih “Ka fanu Tial Ciang a duh nih ka tual ah thir khuan rua bunh u” tiah a ti. Ni Kung Tlai Hlawn Khar nih “Keimah seh” a ti i thir khuan rua cu a bunh. Tial Ciang pa nih vokthau sun nga a thah i ni nga an cam. Hlawn Dawh Thang nih “Ka nupi ai hngal na cun” tiah a ti i kot leng in nam in a bawh hna. Tial Ciang pa nih “Ka tupa na kan duh ti lo kha kal, kal,kal” tiah a t’hawl. Asinain Hlawn Dawh Thang cu a kalduh lo. Zei ti biachim awk an hngalh lo caah “Ngun Kar nu nih chim seh” tiah an ti.
Tial Ciang; Ni Kung Tlai Hlawn Khar cu phun nau t’hek ai ngai kan cungah Lai Za Hre bel ni bang thlang.
Mah ah cun Ni Kung Tlai Hlawn Khar cu a thin hun in thirfung cu a phawi vurmar i a kal. Hlawn Dawh Thang le a nupi Ni Ka cu bawite an bawi. Ni Ka nih uico, vok arkhong hna cu vawhla a thawhter hna.
Uico nih vawhla ai thawh; Cua law, nan ka ti e, ek tan tan khat ka koh hlanah hngerhtlei hma thum nan ka thawi e.
Arkhong vawhla; tual i zing ngo buh fang nan pho ah khin e, ka khat te cuk ka zalh ah mu le sahngar nan ka kawhpiak e.
Vokthau vaw hla; Phiang le mum hawng ka tthlet u law, keimah thau pa dah ngai hriah hluah sawm ai a tleuh tu e.
Hlawn Dawh Thang nih Tial Ciang cu a kawh t’han. Lai Za Hre nih “Hlawn Dawh Thang cu ngun pher kan man seh” tiah a ti. Hlawn Dawh Thang nih “Nu nu khat ah cun ngun pher cu ka man kho hna lo” a ti. Cucaah cun tial Ciang pa cu a thin a hung i tlangval a inn khat in a sawm hna i an it. Ngun Kar pa cu Tial Ciang innchung ah cun a vung lut i tlangval vialte cu a sih lengmang hna i an lawi dih. Cu hnuah Ngun Kar nu cu pokhlat awng in a zuanpi i an kal. Tial Ciang nih a pa cu “T’hihni ka kalh” tiah a ti. Nu nu khat ah t’hihni cu a taw ah aa t’hutnenh. Tial Ciang nu nih “Tial Ciang pa tho-tho-tho, na taw ah ar ek a um” a ti i Tial Ciang pa cu a hung tho. Cu tikah T’hihni cu Tial Ciang nu nih a lak i Tial Ciang sinah a hei hlonh. Tial Ciang pa cu a thin a hung i “Aiha khuazei in thla an kal te lai” tiah a ti i kotka a hrenhkhanh hna.
Tial Ciang; Mi lian ka pa ha tlai lo ruang chuak ai law; thor ah zo sung nu man dang ka hal t’han; Na fapa Thla Khar lennak thur rak thiam law. T’hihni cu a pa sinah Tial Ciang nih cun a hei hlonh hnawh. A pa cu atha a nuam i “Ha-Ha-Ha” tiah a ni. Mah hnu cun kotka cu a hunh hna. Nikhat cu Hlawn Dawh Thang le Tian Ciang cu an i zul thluaimai. Cu lioah cun Ni Ka nih an laicer in a then hna. Tial Ciang nih “Aho chumpur nu dah” a ti i Ni Ka cu a t’hi zong cat viar in a nam. A hawi nu rual nih, “Maw Ciang nih a va a ham, hi-hi-hi” tiah an ni.
Tial Ciang; Ham hlah in za cut bual ah, kei chan ah leng ai titer, thang na seh ti ka siam hram. Hlawn Dawh Thang cu thinchiat in a chawn fung he bual lai ah an lamnak laicer ah a it ko, a zang chawn fang zong ka khiah dih lai tiah a ti.
Hlawn Dawh Thang; Ho valpa ai hram ka lu ah chawn phawi zal, khua ul khom tlung cio hna Lian ling bel ka min tlawm lai.
A ke a chiah vurmar i a tho. Khuangcawi a rak zawh vemi mikeipa nih Hlawn Dawh Thang cu “Ka dua, kan i zuam lai” tiah a ti. Cu tikah Hlawn Dawh Thang nih fei a leh i fei cungah a lam. Nam a leh i man cungah a lam. Mikeipa cu a zuang vurmar i far kung cungah bongte a lak. “Ka dua, kan i tluk ceo, kan kawi lai” tiah keitlaupa nih cun a ti. Mikeipa nih “Tial Ciang hi na far maw a si na nupi dah” tiah a hal. “Ka far a si” tiah a hlen. Chun nitlak an lam. Hlawn Dawh Thang cu rawl a nuar i rawl loin aum.
Tial Ciang; Thor Ir Zokhua nu vangah an va hram cu ka kut rawl na nuar maw? Hlawn Dawh Thang.
Hlawn Dawh Thang; Thor le Zokhua na ti cu na tawk thla maw, Anmah cang cun bawi ve ngai Chuntei le vankhawng.
Hlawn Dawh Thang cu chun nitlak a nupi Ni Ka sinah a um. Cu lioah cun mikeipa nih Tial Ciang cu a rak len. Tial Ciang cu inn lengah thiam a tak. Mikeipa cu tuang awng ah a mei a thlai zuar i Tial Ciang siang cungah a lu a khin i Tial Ciang cu a rak dai len Hlawn Dawh Thang cu a hung lawi tikah keitlaupa cu a nupi pawngah a hnger in a rak i hnger ko cu a langhlat in a hun hmun. A thli tein inn tang a hei zoh. Keitlaupa mei cu arpi farual nih “rik-rik-rik” tiah an awn an zaam pah an naihpah len ko cu a hei hmuh. Cu tikah inn chaklei ah a kal i “Aho hran chia tang dah mi lai nupi liang cungah a hnor len ko” tiah a hun auh. Mikeipa nih cun “A nupi dah mu a si ka hngalh lo a zang van t’ha lai. a hei ka hlen mu” tiah a thin hun in a per vurmar. “Nuhmei nu inn tang in seh a rak bawh, ka she hrihrim lo ah cun ka duh lai maw” tiah a cer in ai cer. Hlawn Dawh Thang nih cun mikeipa nih a ka bawh ti a hngalh i “Khan e a ka chim lo, a ka ruah lo ti lai u ci lawhmuichon ka i se lai hi e” tiah nuhmei nu inn tang lei hoih in meithal ai tinh i a au. “Kei mah ka um e, keimah ka um e” tiah mekeipa nih a hun ti. “Hauka in seh a bawh tiah mikeipa nih hauka in a bawh. Hauka ah hmuichom kaa seh lai fawh hi e a ka chim lo a ka ruah lo ti maw um lai u ci law” tiah a au i hauka lei hoih in meithal ai tinh. Mikeipa nih cun “Keimah ka um e, keimah ka um e” tiah a hun ti than. Cuticun a ti lengmang i mikeipa cu a khua tiang tlung lak a tuah.
Hlawn Dawh Thang cu Tial Ciang he cun fanu te an hun ngei i Mang Dang an sak. A hung nungak in Ni Kung Tial Hlawn Khar nih a nu hmanh ka t’hit khawh lo tiah a fapa caah a t’hit. Tial Ciang nih a salpa Hawl Kom cu “Mang Dang manmi sia vung kan ne” tiah a fial. Hawi Kom cu Ni Kung Tial Hlawn Khar inn ah a vung kal. Hawl Kom sinah Mang Dang cu kal aa tim. Ni Kung Tlai Hlawn Khar nih “Ka vahau, kal-kal-kal, Hawl Kom duh si kun ka man kir seh” tiah a ti. Mang Dang nih cun Hawl Kom cu a zulh i a pa inn fuh ngam loin saihrem buk an i sak i an um. Mang Dang pa nih a fanu man cu a khirh dih. Hawl Kom cu ram hran ai timh caah Mang Dang nih a nu cu zal a va hlan. Tial Ciang nih cun “Mang Dang cu zal cu hei hlan u” tiah a salle cu a hei ti hna. A salle nih cun “Keh in sal, vorh in sal, zal khat in t’hit’ial ruah hun phurh te seh” tiah a serhsat zomhtaih in zal cu an hei hlonh hnawh. Hawl Kom cu ramhrannak in a hung tlung t’hit’ial rual zal khat le sal rual zal khat in a hu phurh taktak. Mang Dang nih cun thilt’hitnak ah tiah a nu cu la a hal lengmang. A nu nih “Cu reru na thilt’it tam cu” a ti i latom pi a pek. T’hi cu rual tam ngai in a thil dih. Hlawn Dawh Thang nupi Ni Ka cu a thi i lamserh an timh. Ni Ka nih cun mithi khua in lamhserh ni ah cangcel le vok ek thing a hun thiah hna. Lamserh ni ah cun hla an sa i an lam.
Vok ek hla; Ni Ka a thing kan dim ni ah hin van rialruah aw rung surh hlah lai cerh ni aw rung tlang law.
Ni cu a hung tlang tungmang. Vok ek cu nak hutmat in an lam i cangcel car ngirnger in an um.
Cangcel hla; Ni Ka a thing kan dim ni ahhin laicerh ni awm rung tlang hlah; van rial ruah aw rung sur law.
Cu ah cun ruahpi a hung sur urmar i cangcel cu tleu vurmar in an lam. Vok ek tu cu an parh tunman. Hla an sa i chun nitlak an lam. Nu pawl cu lukhimh an i khimh, hnika an i fenh, congnak puan an i aih i ruakha an tla. Hlawn Dawh Thang le Tial Ciang cu khuawngcawi an i tim. Cu tikah khual tlawnnak ah Marnu sinah a rak ngeihmi fanu le fapa zong an kawh hna. Kan nu le kan pa nih zeitin dah an kan ti lai tiah an thuam t’hat’ha cu an chiah ta i hnipuan chia an i hruk. Mar puan chia an i keih. Tial Ciang nih inntual par ah a fa le cu a hei don hna. A hawi nu rual nih “Maw Ciang, na fa le cu an i dawh maw?” tiah an hei hal. “Ai an mui cu a za ko nain an Mar fa hngalhnak ah an fenhaoh bel a chia” tiah a ti. “Mahticun an hei kan ti hrimhrim t’hihni a kan pek lo ah cun kan lung a t’ha lai lo” tiah an nuar. Tial Ciang nih t’hihni cu a pek hna.
A fale; Ka nu maw t’hahni veng ka pa thla maw cumci awih zen lo Mar te ka pu, Marpate; lai cin ka u le inn ah rawl ka hrawnnak, a chitnak puan ka ngei lo, zate dawn lai.
Nungak rual; Marpate aw, na mui na hmel t’ha pen, biar i menh law khuaza na thang hnga.
Marpate cu nungak rual sinah cun a lam ve. Nungak rual nih cun hla an hei phuah lengmang. Mang Dang nih cun zeitindah an ka ti lai, tiah thilpuan chia ai hruk i puan chia in a fa a puak. Ni Kung Tlai Hlawn Khar nih “Ka vah nu mah ti khan maw na va si ve” tiah a ti. Inn ah a vung kir i t’hit’it rual a hnawng khat in ai awih. Hnika ai fenh, congnak puan in a fa a puak i a hung. Ni Kung Tlai Hlawn Khar nih cun a zoh hmanh a zoh ngam lo. Hlawn Dawh Thang le Tial Ciang cu a nuam tuk i ngawl sian lo in chun nitlak zan khuadei an lam lengmang.
Ref:: Chin Tuanbia App
The article is a very objective presentation of Ali Birra’s professional achievement as a musician. He is indeed an inspiration to his people!