Pu Con Bik (1834-1910)

Con Bik cu:  Tibaw Siangpahrang he Kalaymyo ah Kawl le Chin mi remnak a tuah hmasa biktu a si.
Pu Con Bik cu Tlothuang hrin Pu Kip Bik nih 1834 kumchung ah Tlaisun khua ah a hrinmi fapa a si. Tlaisun khua cu khua dang khua le miphun bantukin hrihhram in bawi phun a simi nih a chanchan in uk loin zapi zaran nih duhmi i thim i uknak (democracy uknak) in an rak i uk zungzal phung a rak si. Mah bantuk cun Con Bik zong cu Tlaisun khuachung ah cun mifim, mi hruaithiammi a si caah khua mi dihlak hnatlaknak in khuabawi ah an thim i Tlaisun khua cu a uk.

Mah lio caan ah cun Kawl mi le Lai mi remlonak a um ruangah remnak tuah dingin Mandalay in Kalaymyo khua ah Tibaw siangpahrang cu a hung phan. Lai mi cheu khat cu Kawl rawn ah an kal i Kawl mi an thah hna, sal ah an tlaih lengmang hna ti thawng cu Tibaw siangpahrang nih cun a theih caah hi bantuk in Lai mi hruaitu upa hna he i ton i remnak tuah dingah Kalaymyo khua ah cun a hung phanhnak a biapi bik cu a si. Con Bik zong cu Tibaw siangpahrang he i ton dingah Kalaymyo khua ah cun a vung kal i Tibaw siangpahrang he cun an i tong. A kum le a caan cu hngalh khawh a si ti lo. Asinain Mirang nih Tibaw siangpahrang an tlaih hlan 1885 kum hlan deuhah a si ko lai an ti.

Hruaitu pahnih cu an i ton tikah a tanglei bantukin hnatlaknak an tuah.

1. Kawl mi le Lai mi i doh le i thah ti lo ding; sal zongah i tlaih ti lo ding.
2. Tamu, Kalay, Kalaywa, Mawleik, Mingin, Pakokku, Taungdwingyi le Zaw Peng dihlak Lai ram chungah telh ding.
3. Kawl ram in Lai ram ah facang le cite kuat ding.
4. Lai ram in Kawl ram ah mekphek le aihre kuat ding.

Biakam hnatlaknak an ngeih dih hnuah laksawng an i ṭhen.

1. Pu Con Bik nih Tibaw siangpahrang cu Kingkawt nam, fungki, darphaw le tawnlopuan a ṭhenh.
2. Tibaw siangpahrang nih Pu Con Bik cu Vuiraang, siangpahrang kaihmi hni (longyi) a ṭhenh ve.

1899 kumchung ah Mirang nih Chin ram cu a doh i Con Bik le a ralkap pawl nih Kalaymyo khualei in doh dingah an i tim. Mah thawng cu Capt. Raise nih a theih caah Con Bik cu Sihawng khua ah i ton dingin bia a cah nain Con Bik nih Sihawng khua i ton cu a duh lo i Indin khua ah i ton dingin bia a khirh. Cu caah Capt. Raise le Con Bik cu Indin khua ah an i tong.

Indin khua i an i ton tikah Capt. Raise nih ka ṭih seh, tiah Miakpi zuun thum a thlahhnawh nain Con Bik nih a ṭih naisai lo caah Capt. Raise cu a khuaruah a har.
Mirang nih Chin ram an uk hnu zongah Con Bik cu uktu ah an chiah ṭhiamṭhiam i a peng le a ram cu hlan kel bantukte in a uk hna. Pu Con Bik cu 1910 kum April 11 amah kum 76 ah a thi.
Pu Con Bik cu a thih lioah a tanglei bantuk hin a nupile le a fale cu a taantak hna. A nupi hmasa cu a min ah Pi Za Ṭial a si i amah he an hrinmi a fale hna cu 1. Pa Van Hmung le 2. Pa Tei Kulh an si.
A nupi Pi Za Ṭial cu a thi i a hnuah Pi Zing Cuai a ṭhit ṭhan i amah he an hrinmi fale hna cu:- 1. Pa Van Hnuai Lian. 2. Pa Cong Lian le 3. Pa Sum Lian an si.

Pu Con Bik cu Falam khuanu khuapa zong nih Falam khua ah dar milem an ser i an upatnak le anphilh lonak an langhter.

A tangah Dar Zuk lawmhnak antuah mi Video zong zoh khawh a si.
https://www.youtube.com/embed/IY-4yFp1Sn8
cc: FCLS chuahmi Lairam mi langsar pawl le Pathian kutneh mawi cauk page 208-218.
Hi tuanbia hi Sayaci Dr. Bawi Hu nih Chin Hmaisuang hna tuanbia a ttialmi Section 1, kong 2 nak ca ning in kan tar chinmi a si.